2008 is weer bijna voorbij

Het jaar 2008 is momenteel al 365 dagen en zeventien uur oud, dus het is hoog tijd voor vervanging. 2009 staat al te popelen om 2008 op te volgen. In sommige plaatsen in de wereld is het al 2009 en januari rukt steeds verder op. De jaargrens komt steeds dichterbij, dus tijd voor een kleine terugblik.

2008 was geen best jaar. Het woord van het jaar was natuurlijk kredietcrisis. Langzaam maar zeker stapelden de fouten op elkaar, met als gevolg een financiële ramp. Ook voor mij was 2008 geen geweldig jaar. Goed, ik promoveerde met BSG naar de meesterklasse en ook met mijn studie scoorde ik aardig wat studiepunten (en ik ben blij dat ik die veldwerken heb overleefd), maar echt heel gelukkig werd ik er niet van. Ik heb voor m'n gevoel weinig leuke dingen gedaan.

Nee, dat kan in 2009 alleen nog maar beter gaan en ik verwacht ook veel van het jaar. Jammer genoeg begint het jaar met de saaie maand januari. Januari is echt by far de saaiste maand van het jaar. Na alle gezelligheid van de feestdagen is dat een forse achteruitgang. Maar goed, laten we er maar het beste van maken. Een beetje over het ijs lopen, foto's maken van bomen die onder de rijp zitten... Het kan allemaal. De zonden van 2008 zijn vergeten, alles lijkt weer opnieuw te beginnen. De gedachte dat het straks 2009 is, bevalt me wel.

Ondertussen zit ik hier in m'n kamertje in alle eenzaamheid te tikken. M'n opa is vandaag jarig en dan gaan we elk jaar naar Muiderberg. Het is een beetje een rare dag. De zon is zojuist onder gegaan en terwijl het hier langzaam donker wordt, liggen m'n ouders even een uiltje te knappen, zodat ze niet tijdens het vuurwerk afsteken in slaap vallen. EN TERWIJL SIZZEL MIJN KAMER BINNENSLUIPT EN HET GEKNAL VAN VUURWERK STEEDS HEVIGER WORDT, GA IK EEN EIND BREIEN AAN DIT VERHAAL EN WENS IK U EEN PRETTIG NIEUWJAAR!!!!!

Tekeningen begin 2007

Econometrie

Hieronder zal ik een aantal aantekeningenplaatjes publiceren van mijn laatste maanden als Econometrist. Ik zal ze rangschikken naar categorieën:

TentamenDocenten
Sommen
Theorie
Categorieloos

Tentamen
Hieronder een aantal plaatjes die te maken hebben met tentamens; de cijfers, het leren ervan, de hulpmiddelen enz, enz...

Tien

 

Twee uitspraken met een opvallende gelijkenis, uitgesproken door twee verschillende docenten (zeg niet dat dat niet te zien is). De ene docent gaf het vak Macro-economie (dacht ik) en de andere Wiskundige Economie. (05-02 en 07-03 2007)

 

En verder nog:

Twee klassen kregen allebei een ander tentamen: het ene tentamen was erg makkelijk en het andere erg moeilijk. Dit naar aanleiding van een vaag sommetje van kansrekening. Na afloop bespraken de leerlingen het tentamen. ;) (19-02 2007)

 

Zo wist Rein N. een wiskundige formule te onthouden. (14-03 2007)

 

Tja... (22-03 2007)

 

En eigenlijk zat ik wel op m'n plek daar... Maar goed, lineaire algebra was echt wel een van de minst leuke vakken. :( (03-04 2007)

Geen speld tussen te krijgen. (04-04 2007)

Dat compenseert dat strafpunt weer... ;) (23-04 2007)

 

 Het is mij om het even. (09-05 2007)

 

En ik had toen al een vermoeden dat ik daar niet bij zou zitten... (11-05 2007)

Docenten
Weer een aantal mooie acties en uitspraken van docenten:

 

 Is het mooi zonnig weer, gaat zo'n docent die rolluiken omlaag doen... :( (20-02 2007)

 

Rein N. probeerde altijd op de pauzeduur te bezuinigen, omdat-ie nogal lang van stof was. Dat lukte niet echt... (16-03 2007)

 

...Zoals ook hier weer bleek, toen-ie (onbewust) tien minuten te lang was doorgegaan. (02-04 2007)

 

Dit is echt de meest rare leraar die ik ooit heb gehad. Eerst kreeg-ie de computer niet aan de praat, later had-ie ruzie met de brandblusser (wtf moest-ie daarmee?!) en spoot-ie het halve podium onder... en opruimen, ho maar! (11-04 2007)

 

"Wie stelde die vraag?" :P (12-04 2007)

Een klas vol trashtalkers en als ze dan eens wat mogen zeggen, houden ze hun kop... :P (13-04 2007)

 

Rein N. vergeleek een formule/algoritme met een recept. (16-04 2007)

 

Sommen
Natuurlijk waren er ook weer sommen waarin een vreemde situatie werd geschetst. Genoeg inspiratie voor mij in ieder geval.

 

In een hotel waren heel veel kamers, waarvan ook een groot aantal lege. Het aantal lege kamers was poisson verdeeld, hoewel dat op het moment voor de sloop niet meer was. ;) (26-02 2007)

Ook het aantal rozijnen in een krentenbol was poisson verdeeld. Dat betekent dus dat er ook krentenbollen kunnen zijn zonder rozijnen. Deze vrek werd tot zijn ongenoegen geconfronteerd met deze speling van het lot. (26-02 2007)

 

Twee bedrijven moeten "tegen elkaar opbieden" voor wie de monopoliepositie krijgt. De verwachte winst wordt van te voren al grotendeels verkwist. Het heet als het goed is rent seeking. In dit geval moesten de bedrijven een dossier schrijven waarin ze reclame voor zichzelf moesten maken. Het dikste dossier zou dan winnen... (02-03 2007)

 

Dit verhaal gaat over "de bekende Schagense restaurateur Linke Loetje," (dat restaurant bestaat nog echt ook; ik dacht dat die vent die die zaak runde zo heette) waar de behulpzame, doch onhandige keukenhulp veel te veel reserveringen heeft binnengehaald, waardoor er te weinig plaats is voor iedereen; sommigen moeten achter in de keuken met het bord op schoot eten.

 

 Daarom wordt de hulp ingeschakeld van een Econometrist. Terwijl hij het probleem probeert te formuleren, haalt Boontje (zo heet die druiloor) nog steeds reserveringen binnen. Kortom: het is dweilen met de kraan open. (16-03 2007)

 

Een boer heeft twee stukken hout en hij laat zijn leeghoofdige zoon het langste stuk in tweeën hakken, waarna hij van de drie stukken hout een driehoek wil maken. Helaas voor hem hakt de zoon het stuk hout in twee stukken van zeer ongelijke grootte... (Kansrekening; 21-03 2007)

 

 Tel uit je winst... (Wiskundige Economie; 10-05 2007)

Theorie
Hieronder een aantal tekeningen waarin de in de les behandelde theorie enigszins belachelijk wordt gemaakt.

 

 Met Wiskundige Economie werd in de eerste weken erg veel geleuterd en gezwamd. Het ging over allerlei eigenschappen van preferenties. "Meer is beter," wat in het dagelijks leven nogal normaal is. Een situatie als in het plaatje ben ik nog nooit tegengekomen. (14-02 2007)

 

 De Leontief-nutsfunctie, waarin goederen in vaste verhoudingen worden geconsumeerd, zoals linker- en rechterschoenen. Hoewel... ;) (21-02 2007)

 

 In de Engelcurve wordt het inkomen uitgezet tegen de consumptie van een goed. Dat vond ik erg raar uit praktisch oogpunt, wiskundig gezien is het logischer. (07-03 2007)

 

 Een glas water is een zuiver individueel goed, rivaliserend en met een hoge uitsluitbaarheid. Maar één persoon kan het consumeren, dus vandaar dit gevecht. (12-03 2007)

 

 Met lineair programmeren worden altijd wel slackvariabelen gebruikt. Deze dingen staan in dezelfde kolommen als de indices van te produceren producten, hoewel de functie heel anders is. Hun doel is om de vergelijkingen kloppend te krijgen. Zo kun je bij het optimaal produceren van drie typen hangsloten 8000 variabelen hebben, waarvan 7997 slackvariabelen. (16-03 2007)
 

 De makkelijkste manier om een betere allocatie te krijgen: stelen. (03-04 2007)

 

 Als de ene persoon alles heeft en de andere niks, is een pareto-efficiënte allocatie bereikt; daar er geen verbetering voor beiden mogelijk is. (03-04 2007)

 

 De poissonverdeling. (02-05 2007)

 

 De marktvolger heeft het niet makkelijk: de marktleider bepaalt alvast het aanbod en dat blijkt voordelig te zijn voor hun. (03-05 2007)

 

 Het bedrijf dat wil toetreden wordt door het gevestigde bedrijf de markt uit gepest, omdat het vasthouden van de grote winstmarges meer oplevert dan de kosten van de campagne. Het toetredende bedrijf is in alle staten en probeert het gevestigde bedrijf onder druk te zetten. (08-05 2007)

 

Categorieloos
Hieronder nog wat plaatjes van vage taferelen:

 

 Continue functie. (05-02 2007)

 Pijl. (22-02 2007)

 UV-straling, naar aanleiding van een transformatiestelling, waarin X en Y werden vervangen door... U en V. (02-05 2007)

 Het risico van kartelafspraken... (03-05 2007)

 

Zal wel door 't weer komen... (07-05 2007)

Zo, dat was het dan weer voor dit jaar...

Gerelateerde artikelen:

Tekeningen eind 2006 (2); 30-11 2008

Achter de bar

Oliebol
Gisteravond had ik dus bardienst. Met frisse tegenzin was ik naar het DSC gefietst om mezelf daar vier uur beschikbaar te stellen. Vroeger was er rond deze tijd nog wel een "oliebollentoernooi", wat altijd wel gezellig was. Een beetje snelschaken en vooral veel oliebollen snacken. Helaas is die traditie gebroken en was er een gewone clubavond. Ik hoopte maar dat het een rustig dagje zou worden, maar toen ik binnen kwam, zag ik dat de zaal zwart was van de mensen.

Ik liep dus maar schoorvoetend naar de bar, waar Pieterse al koffie had gemaakt. Verder was het weer een groot raadsel voor mij, die bar. Ik had geen idee hoe alles nou werkte en daar kwam nog eens bij dat er geen prijslijst was. Dat ging dus lekker.
In het begin van de avond kwam iedereen koffie bestellen, later kwamen er wat exotische drankjes en daarna het bier. Ondertussen stapelden de kopjes zich op en werd het tijd om die zooi af te wassen. Dat deed ik dan maar. Lenaart, die in het begin van de partij weinig aan zijn bord zat, wist wel hoe het moest. Vaat erin, dan die klep dichtrammen en op het knopje drukken. Okee... Toch maakte het ding niet erg goed schoon. Toen ik op het eind van de avond aan de tweede ronde begon, haalde Guido Vijn ergens een zakje met wasmiddel vandaan. Dat moest er dus ook nog bij... ;)

Thee
Grappig was dat er ook thee werd besteld die avond. Het was Lenaarts tegenstander, Sicco Racekamp als ik me niet vergis, die een kopje thee lustte. Dus ik op het knopje van de waterkoker gedrukt, maar hij zat helemaal vol, dus duurde het nogal lang voordat het water kookte. Lenaart wist nog wel een functie voor de rest van het water: dat kon in een vieze thermosfles waar koffie in had gezeten. Zo gezegd, zo gedaan.
Verder had Lenaart gezegd dat er een suikerklontje in de thee moest, dus had EB een suikerklontje in het kopje gegooid. Maar dat was niet de bedoeling, volgens Lenaart, die geen kopje suikerwater durfde te geven. Hij wist namelijk niet of Racekamp wel suiker in z'n thee wilde. :S
Ik dus het water uit die thermoskan in dat kopje schenken, maar dat water had al een theekleur... :S Dat schoot dus niet op. Ondanks al het gedoe won Lenaart al gauw een stuk na een merkwaardige opening. Ik dacht dat -ie het wel effe snel zou uitspelen, maar juist toen ging hij nadenken. Uiteindelijk won hij wel.

Analyses
Aan het eind van de avond zijn er dan weer de analyses. EB stond een pion voor tegen Guido Vijn, maar toen die op vallen stond, bood EB remise aan. Onterecht, zo bleek. Want Vijn had nog maar een halve minuut voor zijn laatste zet en dan moest hij de verleiding weerstaan om wits pion op d7 niet meteen onschadelijk te maken. Dat zou een toren kosten. Maar ook na andere zetten had wit groot voordeel. Het bleef nog lang onrustig aan het bord.
Datzelfde gebeurde bij Coen, die hardhandig van het bord werd gezet door Fliffer. Er was weer eens iets fundamenteel mis met zijn opzet, maar Coen wist toch nog aan te wijzen waar hij in de fout was gegaan. John Markus, die bij de bar stond, hoorde het van achter in de zaal en dacht er het zijne van. De titelloze FM kon echter allerminst tevreden zijn over zijn remise tegen Pieterse. Tegen die orang-oetan stond hij niet echt beter en besloot hij tot een correcte remise, wat toch best mager is tegen iemand met zo'n 400 elopunten minder.
FM Henk wist Richard Lindeman geruisloos te verslaan, wat hem vast weer hielp op de ranglijst. Een andere opmerkelijke uitslag was de overwinning van Bert Kieboom op Rik Weidema. Daarmee was de koek wel zo'n beetje op. Letterlijk, want een pak speculaas werd al vroeg in de avond gretig verorberd. Geen oliebollen dus, maar wel speculaas...

Nadat ik de glazen had afgedroogd en Guido het geld had geteld, ging ik weer naar huis, door de vrieskou. Opgelucht, dat wel. Ik ben benieuwd wat mijn bar-elo eigenlijk is. 200 of zo?

Archief:

Zomerschaak (2); 11-07 2007

Gerelateerde artikelen:

Bardienst; 29-12 2008

Groningen; 25-12 2008

Interne competitie ronde 8; 04-11 2008

Bardienst

WarhoofdAfgelopen zomervakantie hadden Ewood en ik bardienst. Helaas konden we toen niet en Ewood ging het regelen met zo'n warhoofd. Het zou allemaal goedkomen. Mooi niet, dus. Er was niks geregeld en dat leverde weer veel scheve gezichten op. Het resultaat is dat ik vanavond, een half jaar na dato, eindelijk aan de bar "mag" staan. "Tijdens het oliebollenschaak," dacht ik nog. Dat blijkt niet zo te zijn; er is gewoon competitieschaak. :( Overigens zie ik mijn naam niet in het baroverzicht staan. Wel zie ik de naam van Simonian. Hmm... De kans is klein we samen achter die bar staan, maar toch...

Echt veel goede herinneringen heb ik de laatste tijd niet aan het schaken. Na Dieren heb ik nog vier officiële wedstrijden gespeeld. Het zijn mijn vier nederlagen in de meesterklasse. Samen met nog drie partijen in de eerste klasse en zes op het PK heb ik dit jaar dus 22 officiële partijen gespeeld. Daarbij komen nog wat partijen in de IC; negen voor de zomerstop en drie daarna. 34 partijen dus; ongeveer één per tien dagen. Vorig jaar had ik daar nog een overzicht van gemaakt, dit jaar ga ik dat niet doen. Wel kan ik een beknopt overzicht geven van de scores:

Extern 2007-2008: 2½ uit 3
PK: 3½ uit 6
Dieren: 6 uit 9
Extern 2008-2009: 0 uit 4

Intern 2007-2008: 6 uit 9
Intern 2008-2009: 2½ uit 3

Al met al was 2008 een best geslaagd schaakjaar, hoewel de laatste maanden de glans er toch weer van af hebben gehaald. In het begin van het jaar maakte ik een poll op mijn Hyves wat mijn KNSB-rating aan het eind van het jaar zou zijn. 2081 dus en dat is meer dan menigeen gedacht had. Misschien is het ook wel te veel voor mij. Ik voel me niet meer zo fel als toen ik nog 1900 had. Toen wilde ik me bewijzen en speelde ik best fijne partijen. Dat gevoel moet weer terugkomen, zodat ik weer vaker in de IC ga spelen en zodat ik beter het gevecht in de meesterklasse aankan. Ik denk dat dit positieve externe effecten met zich meebrengt, waardoor het hele team beter gaat schaken en waardoor we niet steeds als bange hondjes genadeloos in de pan gehakt worden. Dat is dus mijn voornemen voor 2009.

Groningen
De afgelopen dagen was ik in Groningen, waar VR en Ewood het Harmonietoernooi spelen. Het was er leuk en ik heb nog een aantal leuke partijen gespeeld:
 

 

 

 

 

Gerelateerde artikelen:
Partijen van de afgelopen weken; 10-11 2008

Eredivisieseizoen is halverwege

De problemen bij FC Porselein
Met een grote grijns liep Gertjan Verbeek voor de laatste keer dit jaar van het veld af. Hoewel 2008 geen goed jaar was voor Feijenoord, wisten ze het jaar af te sluiten met een gemakkelijke overwinning op NAC. De toekomst moet uitwijzen of hiermee een reeks nederlagen is beëindigd, of dat deze slechts is onderbroken, want NAC bood nauwelijks tegenstand. Trainer Robert Maaskant had naar zijn ploeg geluisterd en was afgeweken van de bedachte tactiek. NAC speelde met de handrem stak aangetrokken. Feijenoord reageerde blij verrast en voetbalde ineens een stuk gemakkelijker. Middels afstandschoten wisten ze een veilige marge op te bouwen. Door de 3-1-zege staat Feijenoord twaalfde na zeventien wedstrijden.

Nog niet zo lang geleden ging het een stuk slechter. De sfeer was grimmig. De positie van Gertjan Verbeek stond onder druk en de spelers hielpen hem ook niet echt door onhandige, ongelukkige en ongeloofwaardige verhalen de wereld in te helpen. De kritiek was dat Verbeek zijn spelers te zwaar liet trainen, waardoor ze de ene na de andere blessure opliepen. Dat is vreemd. Bij Heerenveen konden de spelers het prima hebben en was de selectie een van de fitste van de Eredivisie. Dat doel heeft Verbeek nog steeds voor ogen, maar hij zal stilletjes wel balen van het grote aantal brekebeentjes. Het gevolg was dat Feijenoord weinig klaarspeelde, hoewel er maar liefst ZES ploegen zijn die het nog slechter deden. Dit zijn:
12. Feijenoord 19 +5 =4 -8 30-26
13. Sparta 18 +5 =3 -9 30-41
14. ADO 15 +4 =3 -10 19-26
15. Vitesse 15 +3 =6 -8 15-30
16. Roda 14 +3 =5 -9 21-34
17. Graafschap 13 +3 =4 -10 12-34
18. Volendam 11 +3 =2 -12 19-45
Bij Roda rommelt het dit jaar al de hele tijd, met als dieptepunt het ontslag van Raymond Atteveld en bij Vitesse staat Westerhof onder zware druk. Daar verandert de zege op Volendam niets aan, wisten de kranten te vermelden. Het is sneu. Als Vitesse had verloren, was Westerhof er zeker uit gevolgen, maar nu zal dat waarschijnlijk nog steeds gebeuren. Bij de andere ploegen is het rustiger. Misschien hebben ADO en de Graafschap zich al tevredengesteld met een plaatsje in de achterhoede. Volendam denkt waarschijnlijk in de "winning mood" te zijn na enkele thuiszeges op mededegradatiekandidaten. Blijft over Sparta. Trainer Foeke Booy had zich in de wedstrijd tegen Willem II enorm geërgerd aan de scheids en dat liet-ie ook duidelijk weten. Voor de camera's hield hij woedend een betoog waarvan de honden geen brood lusten. Daarmee gooit hij zijn eigen (en dus Sparta's) glazen in, want nu hij het scheidsrechterskorps tegen zich in het harnas heeft gejaagd, hoeft Sparta in 2009 niet op veel overwinningen meer te rekenen.

Aan kop
Bovenaan zijn twee ploegen die zowat alles winnen: AZ, met Ajax dat steeds hinderlijk op de voet blijft volgen. AZ wint de laatste tijd niet ruim, maar ze krijgen ook geen doelpunten meer tegen. Sinds Vitesse uit (1-1) is de verdediging onpasseerbaar gebleken. Ajax wint doorgaans met grotere cijfers (zoals de 0-6-zege op de Graafschap en vandaag de 3-0-zege op ADO), maar helaas voor ze zaten daar toch nog wat slechtere resultaten tussen. Twente is de trotse nummer drie, vier punten achter Ajax en vier punten voor PSV. Hoewel er in 2009 nog veel kan gebeuren, is titelprolongatie wel erg lastig geworden voor de ploeg uit Eindhoven.

GM-norm voor AZ
Daarom tot slot nog twee files (hopelijk lukt het uploaden nu beter) met uitslagen en getallen:

Download Ronde17.doc 

Download EredivisieRonde17.xls

Leuk om te zien is dat AZ een GM-resultaat heeft gescoord in ronde 9 t/m 17. De startrating van 2247 is veel te laag gebleken. Daarom binnenkort een lijst met virtuele ratings. Buiten deze norm valt nog de IM-norm op van NAC van de eerste negen rondes. Dit zal ik nog bespreken in een artikel over de evaluatie van de eerste seizoenshelft.

Gerelateerde artikelen:Eredivisie ronde 13; 30-11 2008

Groningen

Twee dagen

Morgen ga ik twee dagen naar Groningen, waar Ewood en VR aan het schaaktoernooi meedoen wat ooit het "Harmonietoernooi" heette. VR doet mee in de "compacte" groep, wat vroeger de "mini" groep heette. Ewood doet in de A-groep mee en is enigszins hersteld van de nederlagen in de eerste twee ronden. Met 1½ uit 4 heeft hij in ieder geval de weg omhoog ingeslagen. Voor VR begint het toernooi dan pas. Hij heeft zich voorgenomen alle partijen te gaan winnen in een groep waarin hij favoriet is. Het is maar een kort toernooi, dus wie weet lukt het hem ook.

Dan nu een aantal filmpjes van VR en Ewood in een snelschaatmatch waarvan ik getuige  was op 21 november.

Dat waren de partijen. Mijn vraag: wat werd de eindstand?

Links:
Toernooisite

Gerelateerde artikelen:
Beste wedstrijd tot nu toe!; 22-11 2008

Kalender 2009 (2)

Ik vermoed dat er een probleem is bij web-log. Als ik op internet informatie zoek over het probleem, krijg ik steeds een foutmelding. Daarom een laatste poging:

Download Januari.doc
Download Februari.doc
Download Maart.doc
Download April.doc
Download Mei.doc
Download Juni.doc
Download Juli.doc
Download Augustus.doc
Download September.doc
Download Oktober.doc
Download November.doc
Download December.doc

Zo, hopelijk doet-ie het nu wel...

Gerelateerde artikelen:
Kalender 2009; 23-12 2008

Kalender 2009

Handgemaakt

Om 2009 goed te kunnen beginnen, heb ik een kalender gemaakt die je kunt downloaden en uitprinten. Het zijn dus twaalf vellen papier met een afbeelding en twee rondjes, waar je de kalender aan kunt ophangen. Ik hoop dat de regelafstanden groot genoeg zijn om verjaardagen en andere belangrijke gebeurtenissen op te schrijven.

Ik heb twee versies: een kleurenversie en een kleurarme versie:
Download KalenderKleur.doc 
Download KalenderWit.doc 

Update 22:36: Het is me eindelijk gelukt de bestanden up te loaden. Dat duurde wel. Veel plezier ermee! ;)

Het klimaat in Nederland van 1988-2007

Global warming

"Hoera, de temperatuurstijging zet niet meer door!" roepen de klimaatsceptici. Ze verwijzen naar de kou die ons dit jaar treft. 2008 kan wel eens het koudste jaar van het decenium worden. Dat is niet helemaal waar, maar 2008 wordt minder warm dan de afgelopen jaren. Dit gaat echter over de gemiddelde wereldtemperatuur en niet over de temperatuur in Nederland, hoewel 2008 ook hier niet extreem zacht was. De temperatuur in Nederland is niet goed gecorreleerd met de wereldwijde temperatuur. Zo was 1998 wereldwijd het warmste jaar ooit gemeten; in Nederland blonk het jaar vooral uit in overvloedige neerslag.

Dit jaar gaat de correlatie beter op. 2006 en 2007 waren in Nederland warmer dan 2008 zal worden, net als de wereldtemperatuur. Aan de andere kant kwamen er deze herfst alarmerende berichten over de hoeveelheid poolijs die is gesmolten. Hoewel er in 2007 meer was afgesmolten, kwam dit jaar nog angstaanjagend dichtbij. En dat voor een koud jaar. Misschien is het koude jaar te verklaren door de grote hoeveelheid ijs die afsmolt. Het kost immers veel energie om ijs te laten smelten. Aan de andere kant komt er bij het opnieuw bevriezen weer warmte vrij, waardoor het poolgebied rond deze tijd een soort temperatuursbuffer heeft. Tevens kan het afgesmolten ijs geen zonlicht meer reflecteren, waardoor de opwarming op de Noordpool groter is dan in de rest van de wereld. Maar goed, dat speelt nu (halverwege de poolnacht) nauwelijks een rol...

De reden dat de wereldtemperatuur de laatste decennia zo hard omhoog schiet, is een grappige. Vroeger, zo'n beetje rond de koude (!) oorlog werd veel zwaveldioxide de lucht in geblazen. Die uitstoot is aan banden gelegd, waardoor de concentratie van dit spul omlaag ging. En laat zwaveldioxide nou net voor een afkoelende werking zorgen. (door reflectie van zonlicht) Een oplossing tegen het (versterkte) broeikaseffect ligt dus voor de hand...

In Nederland is de opwarming veel duidelijker dan het wereldgemiddelde. Dat hebben wij aan den lijve ondervonden. Vooral 's winters is het zachter geworden, wat voor een grote afname aan sneeuwplezier zorgde. Opmerkelijk is dat de temperatuur niet geleidelijk omhoog is gegaan, maar abrupt. Volgens dit artikel is de temperatuur in 1988 opeens omhoog gesprongen. De temperatuurssprong wordt gelinkt aan de grote storm van 15 op 16 oktober 1987. Deze storm kwam ik ook tegen in het boek Global Warming (p.85), waar chaotische systemen werden behandeld. Die chaos legt een beperking op aan de betrouwbaarheid van een voorspelling; men zag de verwoestende storm dan ook niet aankomen. Maar de onverwachte storm was wel het beginpunt van een warmer klimaat.

Klimaat
Het Nederlandse klimaat wordt nog altijd aan de jaren 1970 t/m 2000 opgehangen. Zoals al gezegd was dat een periode die nog gedeeltelijk in de hele kleine ijstijd lag. De data uit die tijd zijn niet meer representatief als vergelijkingsmateriaal voor het huidige weer. Ik besloot daarom maar de data van de jaren vanaf 1988 te verzamelen. Deze data wist ik door een handigheidje over te zetten naar Excel, waarna ik er aan kon gaan rekenen.

Zo is de gemiddelde jaartemperatuur over de periode 1988-2007 10,44 °C, (afhankelijk van hoe je dit gemiddelde berekent kun je ook op 10,42 en 10,46 uitkomen) beduidend meer dan de 9,8 graden waar het KNMI mee rekent. [1] Dit ogenschijnlijk kleine verschil is echter wel degelijk van belang bij de classificatie van een jaar. Zo gaat 2005 met een gemiddelde jaartemperatuur van 10,7 graden al als "zeer warm" de boeken in, maar hoe extreem is zoiets nou in dit nieuwe klimaat? Want behalve 2006 en 2007 waren ook bijvoorbeeld 1999, 2000 en 2002 warmer dan 2005. Met een gemiddelde temperatuur van 10,64 graden in mijn berekeningen was 2005 0,2 graden warmer dan "gemiddeld". De variatie in gemiddelde jaartemperatuur is al een kleine drie graden in de afgelopen twintig jaar: 11,20 in 2007 om 8,56 in 1996. De standaarddeviatie is 0,61. Hieruit is de Z-waarde uit te rekenen; die is ongeveer 0,33. Hieruit is te berekenen dat ongeveer 63% van de jaren kouder is dan 2005. In de afgelopen twintig jaar moeten dat er ongeveer 12 geweest zijn (2005 zelf is niet meegerekend.) Dit aantal klopt zowaar. Veronderstellen we dat de standaarddeviatie over de dataset 1970-2000 hetzelfde (0,61 dus) is, dan is de Z-waarde een stuk groter; 1,38 of zelfs 1,48 in het geval dat we het KNMI moeten geloven. In dat laatste geval behoort 2005 net niet tot de 7% van de warmste jaren.

Het gevolg is dat de klimatologen iedere keer hetzelfde verhaaltje mogen vertellen: het was dit jaar/deze maand warmer dan vroeger. Ook de voorspellingen wijzen die kant uit. Iedere keer wordt een warm seizoen voorspeld. Des te grappiger is het dan dat zo'n goedkope voorspelling niet uitkomt. Hoewel... als ze mij een mooie zomer beloven en het regent dan het grootste deel, dan ben ik NIET blij. Het valt me op hoe slecht de voorspellingen zijn. Er wordt een beetje naar de Oceaantemperaturen gekeken en dat is het dan. Het enige handvat is El Niño, waardoor er iets zinnigs gezegd kan worden over het weer aan de andere kant van de wereld. Dat schiet dus lekker op.

Winterverwachting
Daarom ga ik maar een wintervoorspelling doen, hoewel het al winter is. Er wordt een koude periode verwacht. Dat is leuk en ik zal proberen door middel van regressie een voorspelling te geven. De data is allemaal te vinden in het Excelbestand dat ik tot slot zal toevoegen. Zo heb ik gekeken naar de seizoensregressie. Wat zegt de temperatuur van het ene seizoen over de temperatuur in een ander seizoen?
Daarbij heb ik drie groepen gemaakt: de relatie tussen twee opeenvolgende seizoenen, de relatie tussen de inverses en de relatie tussen het ene jaar en het volgende jaar. Dat klinkt wat abstract, maar check it yourself.

De wintertemperatuur blijkt erg afhankelijk te zijn van de herfsttemperatuur, wat best logisch is. De regressievergelijking is:

Tw = 0,304 Th + 0,773

Waarbij Tw = wintertemperatuur en Th = herfsttemperatuur, maar dat had je vast al geraden. De gemiddelde herfsttemperatuur is 10,7 graden, wat een verwachting geeft van 4,03 graden, wat ook netjes de gemiddelde wintertemperatuur is. [2] De afgelopen herfst was echter gemiddeld maar 10,2 graden, wat een verwachting oplevert van 3,87 graden, 0,16 graden minder dan normaal. Dat is natuurlijk een verwachting van niks, maar de afgelopen herfst was ook niet spectaculair in thermisch opzicht. De zomer-winterverwachting dan? De zomer was met 17,3 graden C een fractie warmer dan het gemiddelde van 17,15. Ook hier zijn geen spectaculaire verwachtingen mee te doen. De regressielijn heeft namelijk een helling van 0,071, dus deze voorspelling zegt nog minder. [3] Dan gaan we ons geluk maar beproeven op de voorspellende werking van een winter op de winter van het jaar erna. Dat is echt een sof. De trendlijn is vrijwel horizontaal. Nee, met regressie kom je niet ver. [4]

Meer valt er te halen bij de zeewatertemperatuur. Het zeewater trekt zich vaak veel aan van de temperaturen op het land; zeker de ondiepe Noordzee bij de kust. Een warme periode betekent vaak ook warm zeewater, maar niet altijd. Helaas is het de laatste tijd vaak koud geweest en dat vertaalt zich in de zeewatertemperatuur. De gele (2007) en groene (2008) lijn zijn steeds bij elkaar in de buurt te vinden, anders dan de zwarte lijn (2006). 2006 had dan ook een heel ander temperatuursverloop met een koude winter (!) en een hete zomer en een zeer zachte herfst. 2007 en 2008 hebben het omgekeerde. De laatste dagen is de temperatuur van het zeewater echter omlaag geschoten. In 2007 begon December zacht, wat te zien is in de grafiek. Waar de temperatuurdaling in 2007 minder werd, gaat-ie nu gewoon in één rechte lijn door. Momenteel is het zeewater zo'n zes graden, zo'n drie (!) graden minder dan in 2006 en 2007 rond deze tijd. Dit kan wel eens veelbetekenend blijken!

Het is inderdaad zo dat de maandtemperaturen van elkaar afhangen. Een warme maand betekent meestal warmer zeewater en daardoor wordt de volgende maand automatisch ook weer wat warmer. De tamelijk koude herfst, gevolgd door het koele begin van december, kunnen wel eens het begin zijn van een koude winter. Dat zou toch best cool zijn?
Hoeveel het koudere zeewater meeweegt in de gemiddelde wintertemperatuur weet ik niet, maar het is een veelbelovend begin. Misschien resulteert het in een winter die één graad kouder is dan gemiddeld, waardoor we weer op het gemiddelde zitten van in de periode 1970-2000.

Opwarming per maand
De temperatuur in Nederland is de afgelopen twintig jaar met zo'n 0,6 graden [5] gestegen, maar het is niet in elke maand even hard gegaan:

Januari 3,80 (2,8)
Februari 4,19 (3,0)
Maart 6,64 (5,8)
April 9,35 (8,3)
Mei 13,48 (12,7)
Juni 15,77 (15,2)
Juli 17,96 (17,4)
Augustus 17,74 (17,2)
September 14,64 (14,2)
Oktober 10,81 (10,3)
November 6,66 (6,2)
December 4,02 (4,0)

Uitschieters aan de opwarmingskant zijn februari (1,19), april (1,05) en januari (1,00), terwijl november (0,46), september (0,44) en vooral december (0,02) er maar bekaaid vanaf kwamen. [6]

De consequentie is dat december opeens de één-na-koudste maand van het jaar is geworden, een plaats die normaal gesproken voor februari was weggelegd. Dit komt ook in de meeste andere datasets (die ik minder grondig heb bestudeerd) naar voren, wat niet zo gek is; het weer zal in grote lijnen wel gelijk geweest zijn over het hele land. Alleen in Vlissingen was december over de afgelopen twintig jaar iets zachter dan (januari en) februari. Gek genoeg was februari daar dus ook warmer dan januari, wat voor een plaats aan de kust vreemd is. Aan de andere kant is de warmste maand in Vlissingen augustus en niet juli.
Toch zeggen de cijfers dat december minder opwarmt dan de rest van het jaar en met name de wintermaanden. De reden is me niet bekend, dus ik hoor hier graag theorieën over.

Ik hoop hierbij alles te hebben verteld, rest mij alleen de Excel-file:
Download 1988Overzicht.xls

Bron: KNMI

[1] De cijfers gelden voor De Bilt.

[2] Bij een herfsttemperatuur van -1,11 graden is de temperatuursverwachting van de winter gelijk aan de temperatuur van die afgelopen herfst. De kans op zo'n koude herfst is vrij klein. (Z= -10,55)

[3] Het enige grappige aan deze regressie is dat op een warme lente doorgaans een koele herfst volgt, terwijl op een koele herfst juist een koele lente volgt. Het zal wel toeval zijn, net als dat de zomertemperatuur negatief gecorreleerd is met de lentetemperatuur.

[4] Op een warme zomer volgt doorgaans juist een koele zomer, maar misschien is dat juist omdat je het evenwicht moet herstellen. De herfst laat daarentegen wel een positieve trend zien: een warme herfst wordt meestal gevolgd door opnieuw een warme herfst. Dat is dus een beetje raar, want de meetreeksen zijn niet meer onderling onafhankeliijk.

[5] Vergeet niet dat er ook nog overlap zit in de reeksen.

[6] Ik weet dat de significante cijfers niet kloppen, maar ik bekijk de zaken liever rekenkundig

Gerelateerde artikelen:

November was een zachte maand; 01-12 2008