Lente!

20 maart

Vandaag is een bijzondere dag, want hoewel de rotatieas van de aarde niet loodrecht staat op het baanvlak, is daar vandaag wereldwijd erg weinig van te merken. De zon staat vrijwel precies op de evenaar. Afgezien van de straalbreking van de atmosfeer duurt de dag overal ter wereld 12 uren, behalve in de gebiedjes in de directe nabijheid van de polen.

De lente begint vandaag om 18:32, ofwel vlak voor zonsondergang. De lente begint overigens meestal op de 20e, wat sommige mensen raar lijken te vinden. Alleen volgend jaar zal de lente nog op de 21e plaatsvinden, na het schrikkeljaar in 2012 zal het niet meer lukken. In 2015 begint de lente om kwart voor twaalf 's avonds. Pas in de 22e eeuw zal de lente weer af en toe op de 21e beginnen, omdat het jaar 2100 geen schrikkeljaar is, maar dat zullen waarschijnlijk weinigen van ons meemaken.

Inmiddels is het ook echt "lente" geworden. Na een lange en koude winter klommen de temperaturen op donderdag naar 17,3 graden in De Bilt. Geen onaardige temperaturen voor maart. Woensdag was het ook al heerlijk weer met een vriendelijk zonnetje dat door het wolkendek heen probeerde te schijnen. Het voelde heerlijk zacht aan.

Winter

Hoewel de meteorologische lente deze maand al was begonnen, was er qua temperatuur weinig verschil met de maanden daarvoor. Het grote verschil was de zon. Na een opnieuw (!) somber verlopen februari begon maart ineens heel uitbundig. Zodra maart op de kalender staat, gebeurt er iets met het weer, zo lijkt het. Een korte terugblik op de afgelopen winter:

Het temperatuurverloop van de afgelopen winter. December begon zacht, maar halverwege de maand daalden de temperaturen fors, waarna een lange periode van winterweer aanbrak, die af en toe werd onderbroken door zachtere periodes (met de kerst, de January-thaw en begin februari.) Eind februari smolt de sneeuw en het ijs in een afschrikwekkend tempo weg.

Dat de winter toen nog niet afgelopen was, bewees maart:

De winter van 2009-2010 duurde ongeveer drie maanden: van 11 december tot 10 maart (voor het gemak heb ik de decadegrenzen gehanteerd.) De eerste tien dagen van maart waren ontegenzeggelijk kouder dan de eerste tien dagen van december.

Een minpunt van de winter was dat er wéér geen Elfstedentocht kwam. Als oorzaken voor de koude winter werden twee dingen genoemd:

1) Het Zonnevlekminimum

2) De zuidelijke ligging van de straalstroom

Zonnevlekken

Hoewel over de zonnevlekken weinig is bekend, zijn warme en koude periodes wel aan de activiteit van de zon toegeschreven. Het aantal zonnevlekken was de laatste jaren laag en het verontrustende was dat de "nieuwe cyclus" op zich liet wachten. De zon bleef wel erg lang vlekloos. Inmiddels lijkt de nieuwe cyclus dan toch te zijn ingezet, tot veler opluchting.

Bij het vak Paleoklimatologie en meteorologie werd meerdere malen verteld dat de Elfstedentochten alleen werden verreden bij een inactieve zon. Op 2 februari, tijdens het eerste college, vertelde de docent, Maarten W., dat hij de kans op een Elfstedentocht voor dit jaar groot achtte. Een opmerkelijke uitspraak, want in februari is de winter op z'n retour, wat ook bleek.

Bovendien was de winter toen tijdelijk tot stilstand gekomen. Uiteindelijk kwam de winter nog één keer echt terug, met een sneeuwrijke periode halverwege de maand, wat historisch gezien een koude periode is. Daarna wordt de zon te sterk en kan er geen kou meer worden opgebouwd, aldus dit artikel.

Overigens zijn 8 van de 15 Elfstedentochten in februari gereden. Het kan dus wel! Waarschijnlijk komt dat doordat een Elfstedentocht vaak pas aan het eind van een vorstperiode kan worden gehouden. Van de acht tochten in februari werden de meeste in de eerste helft van de maand gereden. De Elfstedentocht van 1986 was het verst in het seizoen gehouden: pas op 26 februari.

Straalstroom

Het grillige verloop van de winter had verder te maken met de straalstroom die meestal, maar niet altijd, ten zuiden van ons lag, waardoor er meestal koude lucht over ons landje stroomde. Af en toe werd dit echter hinderlijk onderbroken, maar zelfs de "warme" periodes leken niet op de zachte winters van de afgelopen jaar.

Desondanks was er weer geen Elfstedentocht, ondanks de gunstige omstandigheden. Schuldige hieraan was de sneeuw die op het ijs bleef liggen, waardoor het ijs niet voldoende kon aangroeien. Desondanks vroren her en der in het land meren dicht, maar was het weer een "net-nietwinter". Jammer!

Winter in cijfers

Een Elfstedentocht in maart, dat zou wat zijn. Het is zoiets als een hittegolf in september, wat ook nog niet is waargenomen. Wat zal de volgende winter brengen, wetende dat er weer meer zonnevlekken zijn?

De afgelopen winter was in ieder geval koud, met een gemiddelde temperatuur van slechts één graad. De nachttemperaturen lagen voor alle wintermaanden onder nul. Januari was met een gemiddelde temperatuur van -0,5 graden de koudste maand, februari (1,6) en december (2,2) waren toch beduidend minder fris. In december kwam het koude weer als een verrassing, maar net zo snel als de kou kwam, is-ie weer weg. Laat de lente beginnen!

Gerelateerde artikelen:

Voorbeschouwing KNSB-competitie; 22-09 2009

Komt er nog een Elfstedentocht?; 21-01 2009